Hoe accepteer je wat je niet wilt accepteren?
Veel in het leven kun je sturen, maar soms zit er niets anders op: je zult je erbij neer moeten leggen dat de zaken niet gaan zoals jij wilt. Maar hoe dóe je dat? Hoe accepteer je wat je eigenlijk niet wílt accepteren?
Soms komen er dingen op je pad waar je geen invloed op hebt, maar waar je niet omheen kunt. Grote dingen, kleinere dingen. Je hunkert naar de liefde of vriendschap van iemand die niet in staat is je die verbinding te geven. Je liefste levenswens zal nooit in vervulling gaan, hoezeer je ook je best doet. Of, heel concreet en praktisch: je kind wordt uitgeloot voor de school van zijn keuze – en ook voor keuze twee, drie en vier.
‘Je moet het accepteren’, heet het dan. Maar je wílt dit helemaal niet accepteren. Je kunt die mensen niet loslaten, je liefste wens wordt alleen maar groter en je hebt een héél slecht gevoel bij de school waar je kind nu heen moet. Je blijft erover malen, en alternatieve scenario’s verzinnen waarin de zaken wél lopen zoals je wilt.
Wat kun je doen als accepteren niet lukt, omdat je alles gewoon oneerlijk en onrechtvaardig en stom vindt? Als je merkt dat je je zo vastklampt aan het idee van hoe de situatie zou móeten zijn, dat je verzuurt, of steeds meer vast komt te zitten in die weerstand? Hoe kom je dan naar de overkant van de rivier, waar je leven verder gaat? Niet in één sprong, dat is duidelijk. Maar er zijn wel (psychologische) stapstenen die je kunt gebruiken en die misschien kunnen helpen om van weerstand naar acceptatie te komen – op jouw manier, stap voor stap.
1 Het leven ís niet altijd leuk
‘Maar waarom wíl je dat soort dingen dan eigenlijk accepteren? ‘is de eerste vraag die psycholoog Gijs Jansen stelt. Hij is opleider en schrijft boeken over Acceptance and Commitment Therapy (ACT), een vorm van gedragstherapie die, heel kort door de bocht, de inzichten van het boeddhisme en positieve psychologie verbindt en waarvan ‘acceptatie ‘een van de pijlers is. Als je zoekt naar ‘stapstenen van weerstand naar acceptatie ‘is eigenlijk de eerste stap om te accepteren dat het leven vaak gewoon helemaal niet leuk is, legt hij uit. ‘Er is een idee dat je altijd maar gelukkig moet zijn. Maar het leven ís niet altijd leuk en gemakkelijk. Het leven is vaak oneerlijk en onrechtvaardig, en het is eigenlijk best raar om van van jezelf te verwachten dat je dat maar moet accepteren. Als iets verdrietig, naar of vervelend is, dan hoef je toch niet altijd redelijk en verstandig te zijn? Die gevoelens van weerstand mogen er gewoon zijn. ‘
Laat dus om te beginnen even het idee los dat dat je altijd gelukkig hoort te zijn. Het leven is niet altijd leuk, hoe graag we dat ook zouden willen. En vindt je dat moeilijk om te accepteren? Dan is dat eigenlijk gewoon heel logisch.
Een stapsteen op weg naar acceptatie: het leven is niet altijd leuk, en je hebt niet alles in het leven onder controle. Dingen die tegenzitten, confronteren je ermee dat het leven soms, vaak, níet maakbaar is (en het is heel logisch om dat niet te willen accepteren).
2 Stop met vechten
Gijs Jansen tekent een denkbeeldige weegschaal in de lucht. ‘Stel je voor dat dit echt een weegschaal is’, zegt hij, ‘en leg dan aan de ene kant het probleem en aan de andere kant van de weegschaal je gevecht ermee. Wat is dan zwaarder?’
Hij doet deze oefening vaak met mensen die hij begeleidt, en altijd komt daaruit: het gevecht weegt vrijwel altijd zwaarder dan het probleem. Gemiddeld, schat hij, leggen mensen ongeveer veertig procent van het gewicht bij het probleem zelf, en zestig procent bij het gevecht. Soms is het gevecht zelfs driekwart van het probleem.
Logisch ook eigenlijk: als jij die liefde niet hoefde, die levenswens niet had of niet zo betrokken was bij de schoolkeuze, was er helemaal geen probleem. Waar zit die worsteling dan in? Voor een deel in het koppig blijven vechten tegen de bierkaai – misschien omdat we zijn opgegroeid met het idee van ‘de aanhouder wint’. Steeds maar liefde blijven geven in de hoop dat er een keer wat terugkomt (en steeds maar weer teleurgesteld worden), blijven proberen een doel te bereiken (dat steeds verder achter de horizon verdwijnt) en blíjven malen over hoe erg het is dat je kind nu naar een hele stomme school moet (terwijl het kind zelf het allang best vindt).
Maar voor een belangrijk deel zit het gevecht er ook in dat je die negatieve gevoelens niet wilt. Dat je vlucht in valeriaanthee of ontspannende yoga-oefeningen om (adem in, adem uit) rustig en in balans te blijven en het leven te accepteren zoals de grote mensen doen – terwijl je eigenlijk gewoon zin hebt om een stapel borden tegen de muur kapot te gooien. Een stapsteen op weg naar acceptatie: maak een pas op de plaats. Stop even met vechten of vluchten – het is vermoeiend en het lost niets op. Gijs Jansen: ‘Soms is het beter het leven even gewoon het leven te laten zijn, in plaats van te gaan trekken en rukken aan dingen die je niet in de hand hebt.’
3 Laat die gevoelens er zíjn
Waar ACT verschilt van veel andere gedragstherapieën, is dat het bij ACT niet de bedoeling is om de inhoud van je negatieve gedachten te veranderen in een meer positieve variant. Die negatieve gedachten mogen er gewoon zijn. Je mag je rot en verdrietig voelen, als het leven tegenzit. De vraag is eigenlijk: kun je die negatieve gedachten er even laten zíjn, zonder weg te lopen of ze te ontkennen? Echt even gefrustreerd en eenzaam zijn, omdat die liefde niet wederzijds is. Tot in je merg verdrietig en boos, omdat je levenswens niet vervuld wordt. Of gewoon bang, dat je kind niet gelukkig wordt op die school. Teleurgesteld ook, in alle gevallen eigenlijk. Gewoon voelen wat je voelt. Het klinkt zo gemakkelijk. Maar het is lastig en vaak confronterend. Echt gemis ervaren, bijvoorbeeld, kan ongelofelijk pijnlijk en verdrietig zijn – maar tegelijkertijd kan het ook opluchten om het niet meer weg te duwen. ‘Verdriet en andere gevoelens laten zich niet wegduwen. Ze willen er zijn.’
Die gevoelens er laten zijn, dat is ook iets dat je jezelf geeft. Natuurlijk had je liever een vrolijkere dag gehad. Maar als het tegenzit, hoef je niet te doen alsof er niets aan de hand is. ‘Je hebt recht op pijn, verdriet en onzekerheid, net als ieder ander.’
Die gevoelens niet wegduwen maar ervaren is niet gemakkelijk en niet fijn. Dus gun jezelf tegelijkertijd ook iets leuks, adviseert Gijs. ‘Wat kun je voor jezelf doen? Ga in bad, neem een dag vrij. Gun jezelf iets. Maak het jezelf even gemakkelijk.’
Een stapsteen op weg naar acceptatie: ga negatieve gevoelens niet uit de weg maar ga er, bij wijze van spreken, even naast zitten. Neem de tijd om je gewoon even rot te voelen over wat er aan de hand is.
4 Omarm het
Een volgende stap kun je omschrijven als ‘bereidheid’. Kun je accepteren dat dit is wat het is? Dat je het leven niet in de hand hebt en dat dit verdrietige of pijnlijke onderdeel ook bij het leven hoort – bij jóuw leven? Het is het ‘commitment’ uit de Acceptance and Commitment Therapy’ – je ermee verbinden en er iets mee doen, er waarde aan hechten zelfs.
Gijs Jansen: ‘Het doet pijn, dat is rot én het gaat niet veranderen. Dat is de situatie. De vraag is nu: hoe geef je het probleem bestaansrecht? Ben je bereid dit te verwelkomen, hoewel je het eigenlijk niet wilt hebben, en het een plek te geven in je leven? Dit gaat over het verdriet en de kwaadheid koesteren, hoe vreemd dat misschien ook klinkt. Er ruimte voor maken, het niet wegduwen. Accepteren dat dit is wie je bent, dat dit jouw leven is, mét het gemis.’
Het gemis van die liefde die je zo graag wilt, de pijn van een vriendschap die vastloopt. Het levensverlangen dat niet vervuld wordt, en het verdriet daarover. De frustratie over die school, en hoe je wakker ligt over of je kind nu wel gelukkig wordt. Het lijkt zo tegenstrijdig om dat ‘actief te omhelzen’. Maar op een pijnlijke, verdrietige en eerlijke manier is het wel deel van jóuw leven. Het is jóuw verdriet, jóuw pijn, jóuw frustratie, het is wat jou vormt. En je daarmee verbinden, het zelfs omhelzen, is de moeilijkste, maar misschien wel meest zinvolle stap.
Gijs Jansen: ‘Kun je actief omhelzen wat je niet wilt ervaren, in dienst van het leven dat je wilt leiden? Want als je het idee kunt loslaten dat het anders zou moeten zijn, en accepteert wat er is, kun je wel verder. Dan kun je bijvoorbeeld stoppen met zuur doen over de school waar je kind heen moet, en je energie richten op scholen waar hij wél heen kan.’
Een stapsteen op weg naar acceptatie: omarm het probleem. Natuurlijk niet in de zin van dat je het léuk moet gaan vinden. Wel als: erkennen dat het er nu eenmaal is, en dat het bij je leven hoort. Ook de teleurstellingen, tegenslagen en de verdrietige dingen horen bij jou en maken deel uit van
jóuw leven.
5 Verder, op basis van wat je belangrijk vindt
Als je het probleem een plek in je leven geeft, hoeft het niet meer om aandacht te zeuren of de boel te blokkeren. Je hoeft het niet op te lossen, je kunt het meenemen. Dan blijkt: dit hoeft niet alles te bepalen. Je bent in zekere zin weer vrij om verder te gaan. Zoals Gijs het zegt: ‘Je kunt door, terwijl je het verdriet met je meedraagt. Het is niet perfect en het is niet ideaal. Maar je kunt verder.’
Dat je iets accepteert, betekent (belangrijke nuance!) Trouwens niet dat je het ermee eens bent, of dat je je erbij neerlegt of het minder erg vindt. Je kunt nog steeds rouwen en intens verdriet hebben om iemand die je mist. Je kunt hunkeren naar liefde, terwijl je ook accepteert dat je het van sommige mensen niet zult krijgen. Je kunt nog steeds proberen dingen te veranderen die je niet wilt accepteren.
Maar je kunt wel verder. De dingen die je zo aan het hart gaan, zeggen ook iets over wat voor jou belangrijk is in het leven. En juist dat kan helpen bij de laatste stap naar de overkant. Wat is belangrijk, wat wil je meenemen, wat is jouw leidraad?
Je kunt je eigen kinderen de liefde en betrokkenheid geven die je ouders jou niet konden geven. Je kunt het nog steeds verdrietig vinden dat déze vriendschap verwatert, en intussen andere vriendschappen opbouwen met mensen die niet bang zijn voor verdieping. Of je kind helpen bij het wennen in die nieuwe school, en laten zien dat als je eerste, tweede of zelfs derde en vierde keuze niet beschikbaar zijn, je nog wel met hart en ziel het beste kunt maken van wat er wél mogelijk is. Een laatste stapsteen op weg naar acceptatie: als je worstelt omdat je iets niet wilt accepteren, heeft dat vaak te maken met wat je écht belangrijk vindt. Betrokkenheid, liefde, verbondenheid, bijvoorbeeld. Laat de situatie er zijn, voel wat je voelt, neem het mee en vervolg je pad. Laat je leiden op door wat je aan het hart gaat.
